Jak rozliczyć VAT w przypadku niewystawienia faktury przez kontrahenta

Pytanie: Z firmą wyłonioną w wyniku przetargu zawarliśmy umowę na roboty budowlane. Przedmiot umowy nie został wykonany z winy wykonawcy. Roboty przerwano, wykonawca zszedł z placu budowy. Mimo wezwań do rozliczenia wykonanych prac i wystawienia faktury, wykonawca nie zgłosił się. W związku z powyższym dokonaliśmy jednostronnego odbioru prac informując wykonawcę, o kwocie należnej mu za wykonane prace. Jednocześnie naliczyliśmy kary umowne z których potrąciliśmy wykonawcy należną kwotę za wykonane prace. Wykonawca odmówił zapłaty naliczonej kary i wystawienia faktury za wykonane prace. Jak w takiej sytuacji ująć w księgach wykonane prace? Jak odliczyć podatek VAT naliczony? Czy prawidłowo postąpiliśmy pomniejszając karę umowną o należność za wykonane prace?


 

Odpowiedź: Nie ma możliwości odliczenia VAT, jeśli kontrahent nie wystawił faktury.

W myśl art. 498 § 1 Kodeksu cywilnego, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Tak więc nie ma przeszkód, aby pomniejszyć karę umowną o należność za wykonane prace.

Pamiętać wszakże tutaj należy o autonomii prawa podatkowego. Kary umowne nie są zawarte w katalogu czynności opodatkowanych VAT (art. 5). Nie mamy tez możliwości odliczenia VAT związanego z wykonanymi robotami budowlanymi. Jak stanowi art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT, kwotę podatku naliczonego stanowi - co do zasady - suma kwot podatku określonych w fakturach otrzymanych przez podatnika. Skoro kontrahent odmawia wystawienia faktury, powyższy warunek nie jest spełniony. Księgowo natomiast, powyższą operacje zapisujemy w następujący sposób:

Zobowiązanie wobec wykonawcy robót

• Wn - właściwe konto kosztów, ewentualnie środki trwałe w budowie (jeśli mamy do czynienia z inwestycją)
• Ma - konto - rozrachunki z dostawcami

Kara umowna

• Wn - konto - rozrachunki z odbiorcami
• Ma - konto - pozostałe przychody  operacyjne

Potrącenie

• Wn - właściwe konto rozrachunki  z dostawcami
• Ma - właściwe konto rozrachunki z odbiorcami

Podstawa prawna:- art. 498 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.);
- art. 5, art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.);
- art. 13 ustawy z 29 września 1994r. o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 ze zm.).

Autor:Ryszard Kubacki